Minister van Volksgezondheid Frank Vandenbroucke lanceerde onlangs zijn anti-tabaksplan. Het doel: het aantal rokers stevig terugdringen tegen 2030. Een plan dat ook impact heeft op de perswinkels want tabakswaren zijn en blijven een belangrijke bron van inkomsten voor de sector. Wij legden de minister een aantal vragen voor over de rol die de perswinkels kunnen spelen en wat er met de alternatieven als e-sigaretten en nicotine zakjes moet gebeuren.

Perstablo zegt duidelijk: zie ons als een partner in het anti-tabaksplan. Hoe ziet u die rol voor de uitbaters van perswinkels?
Minister Vandenbroucke: “Alles hangt af van wat we onder deze rol zien. Het doel van het anti-tabaksplan is om het roken in België terug te dringen en tot een rookvrije generatie te komen. We zetten dus hard in om ervoor te zorgen dat onze kinderen en jongeren steeds minder en minder geconfronteerd worden met rookgedrag. Dit zullen we doen door o.a. de verkooppunten van tabak gevoelig terug te dringen, maar bijvoorbeeld ook door roken op verschillende plaatsen (bijvoorbeeld een pretpark) te verbieden. Zo’n plan wordt opgemaakt zonder dat mensen uit de sector zich in het debat mengen. Dat vinden we belangrijk, zodat verschillende belangen zich niet kunnen vermengen. De terughoudendheid om bij beleidsvoorbereidend werk in contact te komen met de sector, staat ook in het WHO Kaderverdrag tot Tabaksontmoediging, dat ons land geratificeerd heeft.”

Gelooft u dat deze winkels een rol kunnen spelen in het laten uitdoven van de verkoop van sigaretten?
Minister Vandenbroucke: “Perswinkels kunnen wel een andere rol opnemen. Één van de belangrijkste zaken om het aantal rokers te verminderen is het reduceren van de verkooppunten. Dit zullen we proberen systematisch te doen tot tegen 2030. Daarna blijven enkel de gespecialiseerde winkels over en de perswinkels. Het lijkt me in de toekomst wel interessant om bijvoorbeeld campagnes of initiatieven rond tabak, die als doel hebben om het roken te verminderen, samen uit te voeren. Het reduceren van de verkooppunten is slechts recent beslist en dient nog omgezet te worden in regelgeving.”

Kijken we naar andere landen als Zweden, dan zien we dat winkeliers sigarettenkopers mogen wijzen op minder schadelijke alternatieven. In België mag dat niet waardoor rokers blijven vasthouden aan de veel schadelijkere sigaret. Hoe ziet u dat?
Minister Vandenbroucke: “Zoals jullie wel weten is elke vorm van reclame voor tabaksproducten of soortgelijke producten verboden en vermits e-sigaretten een soortgelijk product zijn, kan de verkoper dus geen specifieke categorieën aanbevelen. E-sigaretten kunnen dan wel een manier zijn om te stoppen met roken. Een stoppende roker zal die piste zelf in overweging nemen. Tegelijk moeten we vermijden dat e-sigaretten net een opstap zijn om te beginnen met het roken van tabak.

Het naleven van de regelgeving van het verbod van de verkoop aan minderjarigen is wel een belangrijke taak van de perswinkels. Bovendien is het goed dat de uitbaters goed op de hoogte zijn van het aanbod om bv te stoppen met roken, zodat ze kunnen doorverwijzen naar de apotheker en/of rookstopbegeleider.”

Zweden heeft het aantal rokers fel kunnen terugdringen dankzij deze alternatieven, waarom streeft u dan toch naar een verbod op deze producten?
Minister Vandenbroucke: “Ik streef niet naar een volledig verbod op deze producten. Ons land zet wel degelijk voldoende in op minder schadelijke alternatieven. E-sigaretten voorzien we bijvoorbeeld als een minder schadelijk product voor de rokers die wensen te stoppen, maar dit nog niet kunnen. Op dit moment bekijken we ook hoe we meer kunnen inzetten op nicotinevervangers, specifiek voor kwetsbare groepen, waarbij we merken dat de drempel nog te hoog is. De (financiële) drempel moet hierbij naar omlaag. Daaraan gekoppeld zullen we met de deelstaten bekijken hoe we dit kunnen combineren met rookstopbegeleiding. Die combinatie blijkt namelijk zeer effectief te zijn. Zoals u ziet is het onze uiteindelijke bedoeling om het roken verder terug te dringen.”

Vreest u niet dat een verbod op bijvoorbeeld nicotinezakjes ervoor gaat zorgen dat mensen deze producten online gaan aanschaffen en de controle helemaal weg is?
Minister Vandenbroucke: “Op dit moment ziet het er naar uit dat de zakjes vooral aantrekkelijk zijn voor jongeren en jongvolwassenen. Er is nog geen wetenschappelijk bewijs dat het als een rookstopmiddel kan ingezet worden. Het zijn ongezonde producten, schadelijk voor mond, keel en maag, die beter niet gebruikt worden. Zo’n nicotinezakje kan je ook gebruiken op plaatsen waar niet gerookt mag worden (bijvoorbeeld op de trein). Het kan dus net aanzetten tot een grotere opname van nicotine.”

Welk advies heeft u voor eigenaars van perswinkels om zich voor te bereiden op de toekomst?
Minister Vandenbroucke: “Ik kan perswinkels enkel aanraden om zich voldoende te informeren over de schadelijke effecten van tabak en soortgelijke producten, opdat men zijn klanten goed kan informeren. Er komen nog uitdagingen. Tegelijk bieden er zich ook veel opportuniteiten aan. De perswinkel is vaak een vaste waarde in de buurt, maak daar gebruik van. Focus daarom bijvoorbeeld op aanbod van gezonde producten. Denk out of the box.”

Welke rol ziet u de perswinkels spelen, als bestaand verkoopkanaal met leeftijdsverificatie, voor producten voorbehouden voor meerderjarigen?
Minister Vandenbroucke: “Bij een perswinkel komen heel veel minderjarigen. Om een drankje te kopen, of bijvoorbeeld snoep. Het is dan ook belangrijk dat perswinkels bij elke koper van tabak, maar ook alcohol en kansspelen, de leeftijd verifiëren. We zullen dit blijven controleren. Ook online treffen we maatregelen om de controle te versterken. Het is hoe dan ook mijn intentie en bij uitbreiding die van de federale regering en de 24 betrokken ministers om tot een rookvrije generatie te komen.”

Het rapport van de Hoge Gezondheidsraad over e-sigaretten suggereert de vapeshops als verkoopkanaal, maar huidige rokers komen naar perswinkels. Zijn zij dan geen logischer verkoopkanaal?
Minister Vandenbroucke: “Op dit moment hebben we niet beslist om de verkoop van e-sigaretten te beperken tot vapeshops. Zoals ik al eerder gezegd heb, reduceren we stelselmatig het aantal verkooppunten. Het is belangrijk dat de uitbaters van perswinkels zich voldoende informeren over de producten die ze verkopen zodat ze de koper kunnen sensibiliseren.”

Uit het rapport van de Hoge Gezondheidsraad over e-sigaretten blijkt dat er een grote kloof bestaat tussen de kennis van de bevolking over de schadelijkheid van alternatieve producten en de werkelijke schadelijkheid. Gaat u akkoord dat perswinkels een rol kunnen spelen om hierover te informeren?
Minister Vandenbroucke: “Perswinkels kunnen hier wel degelijk een rol in spelen. Al is het wel zeer belangrijk dat ze dan correcte info geven gebaseerd op wetenschappelijke evidentie en richtlijnen. Het uiteindelijke advies zou eigenlijk moeten zijn: rook niet, want elke inhalering of opname van tabak, nicotine, etc. is schadelijk. Uitbaters van perswinkels kunnen ook doorverwijzen naar het lokale aanbod van rookstopbegeleiding. Dit aanbod is vaak nog ongekend en kan echt een grote stap betekenen voor de gezondheid van de individuele roker.”