De illegale handel in nicotine- en tabaksproducten is een oud zeer. Niet alleen is het gevaarlijk voor de consument, het zorgt ook voor heel wat frustraties bij uitbaters van perswinkels. “Wij worden gecontroleerd maar online kan alles”, is een veelgehoorde frustratie. Perstablo kon een uur lang in dialoog gaan met minister van Justitie Paul Van Tigchelt (Open VLD). Het was een uiterst constructief gesprek over B18, de illegale handel en de sector in het algemeen. We legden de minister meteen ook een aantal vragen voor. “We moeten er een prioriteit van maken om de illegale handel in nicotine zakjes, illegale vape- en tabakshandel veel forser aan te pakken dan het vandaag het geval is.” 

Voor ons is het dweilen met de kraan open tegen de illegale handel. Hoe wilt u die, of hoe kan de overheid, die illegale handel een halt toeroepen? 

Minister Van Tigchelt: “De Douane doet controles in de sorteercentra van de post- en koerierdiensten op de pakketten en brieven die uit het buitenland komen. Daarnaast bestaat er een specifieke werkgroep onder de vleugels van het Benelux-Secretariaat om de problematiek van drugszendingen per post aan te pakken, inclusief de medewerking van politie en justitie.  

Op diezelfde wijze moeten we het een prioriteit maken om illegale handel in nicotine zakjes, illegale vape- en tabakshandel veel forser aan te pakken dan het vandaag het geval is. Voor ons moet de volgende regering hier een prioriteit van maken. We wensen dit verder vorm te geven in overleg met de betrokken sectoren, maar het spreekt voor zich dat dit zeer moeilijk zal zijn aangezien er miljoenen pakjes per jaar geleverd worden. Daar moeten we ook realistisch in zijn. 

Waar bijvoorbeeld voor drugs de minste hoeveelheid dient te worden gedetecteerd, is het niet de bedoeling dat bij controles, ook op personen, voor één pakje sigaretten de alarmbellen afgaan. Heden zal de Douane dan ook eerder inzetten op het opsporen van de grote illegale tabaksinvoer en –verkoop dan op zeer kleinschalige sluikinvoer. De Nederlandse Douane zet in dat opzicht bv. specifiek getrainde tabakshonden in. 

Op zijn minst toont dit wel aan dat dingen verbieden niet altijd de juiste oplossing is, omdat je alternatieve clandestiene verkoopskanalen gaat aanmoedigen.” 

Steeds meer jongeren zitten aan de vape. Dat zorgt voor een negatieve connotatie van een product dat als rookstopmiddel kan werken. Helaas horen we nooit een oplossing die het probleem aan de basis aanpakt. De legale handel wordt gecontroleerd maar online en via sociale media boomt de handel als nooit tevoren. Wordt door binnen de regering over gesproken? Bent u zich bewust van dat probleem? 

“Dit is een inderdaad een serieuze problematiek die bij Open Vld wel degelijk op de radar staat. Er is nood aan een betere toepassing van de handhaving bij verkoop via het internet en via sociale media. De producten die via zulke kanalen verkocht worden zijn ook meer risicovol, met niet altijd de vereiste garanties m.b.t. de normale werking en samenstelling bij het vapen. We moeten zulke verkoop dringend meer aan banden leggen zodat men terecht kan in gespecialiseerde zaken.  

Dat is de reden dat ook de FOD Volksgezondheid inzet op meer controles op online aankoop en verkoop. Dit was een onderdeel van het anti-tabaksplan. Er werd ook een systeem van traceerbaarheid ingevoegd bij rookwaren.” 

Als sector vragen wij dringend meer controle op de onlinehandel via websites als Alibaba.com. Wordt daaraan gewerkt? Is dat een toekomstdoel?   

“Dit maakt inderdaad onderdeel uit van ons beleidsplan i.v.m. tabak en gelijkaardige (niet tabaks-) producten. Met meer controles via de FOD Volksgezondheid en via de douane. Dat is reeds deel van het anti-tabaksplan, en moet wat ons betreft nog verder versterkt worden. Om dit efficiënt te maken zullen we wellicht meer beroep moeten doen op nieuwe technologie; vb. om pakjes automatisch te scannen op ev. verboden inhoud of om gericht en efficiënt te screenen zonder ze stuk voor stuk te moeten openen en zonder privacybescherming en het briefgeheim zomaar op de helling te zetten. AI zal dit mogelijk maken. Tevens kunnen we met de betrokken sectoren bekijken hoe ze zelf meer verantwoordelijkheid kunnen dragen en aan autoregulering kan doen, om de risico’s van illegale zendingen in te dijken.” 

Wie zich niet op de illegale markt stort, trekt bijvoorbeeld naar Luxemburg waar de producten veel goedkoper zijn. Dit is natuurlijk nefast voor onze economie. Wat is uw visie hierover? 

“Dat klopt volledig. Een overdaad aan aankopen over de grens moeten we vermijden. Het heeft géén enkele zin om onze accijnzen in dergelijke mate te verhogen dat we de grensaankopen aanwakkeren. Dat is slecht voor onze staatskas en dat is vooral slecht voor onze eigen handelaars. Daarom pleit Open Vld ervoor om de prijszetting (regelgeving i.v.m. accijnzen etc.) op Europees niveau af te spreken. We willen dit in de eerste plaats al met onze buurlanden afstemmen. Onze partij wil hier werk van maken. Hetzelfde geldt voor toepassing van leeftijdscontrole. De prijszetting in eigen land moet steeds aansluiten bij die in de buurlanden, net om zulke ongewenste verschuivingen te voorkomen.” 

Als federatie zien wij een mogelijkheid van een afgesloten verkoopskanaal. Beperk de verkoop van dergelijke producten tot speelzaken en perswinkels. Hoe staat u daar tegenover?  

“Deze visie steunen wij. De verkoop moet evolueren naar enkel verkrijgbaarheid via speciaalzaken, zoals in Frankrijk. Bij ons komt dit traditioneel overeen met de perswinkels en nachtwinkels. Andere verkoopskanalen zullen geleidelijk uitgefaseerd worden. Deze weg is reeds ingezet in het recentste tabaksplan (cf. verbod op verkoop in supermarkten groter dan 400 m²).” 

Met B18 hebben we sinds kort het allereerste kwaliteitslabel voor een verantwoorde verkoop (www.b18.be). Wat vindt u van dat initiatief en op welke manier kan u bijdragen om dit bekender te maken? 

“Dit is een uitstekend initiatief. Proficiat hiermee. Het getuigt van bottom up, maatschappelijk gedreven ondernemerschap. Op het einde van de rit hebben zulke gedragen initiatieven, die van de handelaars zelf komen, ook het meeste effect.” 

Hebt u zelf nog een opmerking, laat ze gerust achter. 

“Vanuit onze partij hebben we steeds de sector gesteund en werken we goed samen met Perstablo. Het is belangrijk dat we de perswinkels helpen om een gezond verdienmodel te hebben. We hebben ons steeds verzet tegen de goedkope krantenbedeling via Bpost en hebben ervoor geijverd dat zij de verkooppunten blijven voor tabak. Als zoon van een bakker weet ik hoe hard kleine zelfstandigen werken en hoe belangrijk hun rol is in het maatschappelijk weefsel van een buurt of gemeente. Dat moeten we koesteren.”